Paweł Kubicki jest nam bliski i dobrze znany, nie tylko osobiście, także ze swoich publikacji poświęconych miastu i ruchom miejskim. W ostatnich miesiącach ukazała się jego obszerna monografia „Ruchy miejskie w Polsce” (kupić i przeczytać koniecznie!), o której Edwin Bendyk dyskutował z autorem w ramach webinarium KRM 16 grudnia ub.r.. W 2017 r. Paweł Kubicki opublikował przenikliwe studium „Wynajdywanie miejskości. Polska kwestia miejska z perspektywy długiego trwania”, o którego treści rozmawialiśmy z autorem podczas V Kongresu Ruchów Miejskich na Śląsku i Zagłębiu. Także trzeba koniecznie przeczytać.

Obecny „Portret…”, powstały na zamówienie KRM ma nieco inny charakter niż te naukowe dzieła socjologiczno-historyczne. Jest to unikalne opracowanie zbierające w jednym miejscu najważniejsze fakty, decyzje, dokumenty i uchwały, osoby i organizacje/instytucje składające się na fenomen ruchów miejskich w Polsce. Wprowadzenie teoretyczne jest elementarne i zwięzłe, a podstawową treść publikacji stanowi jakby „inwentaryzacja” tego co uchwytne, co składa się tytułowy portret faktograficzny. Do tej pory nikt, w tym nikt z uczestników Kongresu Ruchów Miejskich, tak szczegółowo nas jeszcze nie opisał. Ale wielu z nas, idąc później niż rok wstecz, wiele aktywnych osób i wszystkie organizacje w nim się odnajdzie. A jeśli nie, to być może dlatego, iż wydobycie szeregu informacji od osób i środowisk ruchomiejskich było trudne, zwłaszcza danych historycznych. A niekiedy wręcz niemożliwe – często brakowało odzewu na zapytania i apele. Trudno. Szacun wielki i dzięki dla Pawła za trud wielki wydobycia tak znacznej ilości informacji ze wszystkich stron!! Dziękujemy!

Poniżej, na zachętę, znajduje się pierwsza część wprowadzenia do „Portretu…”. Całość w formacie .pdf jest udostępniona w załączniku, na początku sąsiedniego łamu po prawej stronie, w zakładce POBIERZ. Zapraszamy do lektury. Warto się tu pochwalić starannym i oryginalnym opracowaniem graficznym, bardzo pracochłonnym – kontemplujcie dzieło Muflon Studio!  

Przy okazji debiutu wydawniczego Kongresu możemy się przyznać, że następna publikacja jest już gotowa jeśli chodzi o treść, czyli napisana, i znajduje się w procesie obrabiania. Kolejne są przedmiotem procesu twórczej kreacji.

--------------------------------------------------------------------------------------

Paweł Kubicki
PORTRET POLSKICH RUCHÓW MIEJSKICH

W jubileuszowym roku 30-lecia odrodzenia polskiego samorządu, popularne stały się rankingi wskazujące na najważniejsze sukcesy rodzimego samorządu. Często podkreśla się w tym kontekście wzrost zaangażowania obywatelskiego wypełniającego próżnię socjologiczną, która przez długie lata była jedną z najbardziej charakterystycznych cech polskich miast. Jednym z najważniejszych aktorów tego przebudzenia obywatelskiego są ruchy miejskie, które działając już od ponad dekady, stały się nieodłącznym elementem polskiej demokracji na szczeblu lokalnym. Aktywizm miejski, podobnie jak zorganizowane protesty niezadowolonych obywateli miast, nie jest jednak zjawiskiem nowym. Patrząc z perspektywy historycznej, można nawet stwierdzić, że są on tak samo stary, jak stara jest idea miasta jako wspólnoty politycznej. Swoimi korzeniami sięga zatem antycznych polis – kolebki cywilizacji Zachodu. Ruchy miejskie natomiast są jednak zjawiskiem stosunkowo nowym, wyłaniającym się dopiero w epoce późnego kapitalizmu.

Sam termin „miejskie ruchy społeczne” pojawił się w dyskursie socjologicznym dopiero w początkach lat 70. w opublikowanej przez Manuela Castellsa w 1972 roku „Kwestii miejskiej.” Długo jednak problematyka ta pozostawała stosunkowo niszowym zagadnieniem w szeroko rozumianych studiach miejskich. Także publicyści długo nie zauważali roli i potencjału transformacyjnego ruchów miejskich. W ostatnich dekadach sytuacja w tym względzie zmieniła się jednak zasadniczo. Obecnie ruchy miejskie należą do jednych z ważniejszych aktorów w przestrzeni europejskich miast, znacząco wpływając na ich charakter i polityki miejskie.

Stało się tak z uwagi na trzy zasadnicze czynniki:

● Po pierwsze, rewolucja ’68 roku przyniosła radykalne przewartościowania społeczne i kulturowe, a jednym z jej skutków było otwieranie się struktur możliwości politycznych dla rozwoju nowego, progresywnego mieszczaństwa. Z czasem, to właśnie owe progresywne mieszczaństwo stało się podstawową bazą tzw. nowych ruchów społecznych (Offe 1995), których działania skierowane były na kwestie lokalne, ekologiczne, równościowe itp.

● Po drugie, w naukach humanistycznych i społecznych dokonała się swoista rewolucja intelektualna określana mianem „zwrotu przestrzennego”, którego wspólnym mianownikiem jest przypisywanie przestrzeni aktywnej roli w konstruowaniu rzeczywistości społecznej. W myśl takich założeń to już nie tzw. „wielkie narracje”, będące raczej wspólnotami wyobrażeniowymi (naród, religia, państwo) determinują charakter tożsamości zbiorowych i motywy podejmowania działań zbiorowych, ale struktury bardziej „przestrzenne”, zwłaszcza takie jak miasto.

● Po trzecie, w wyniku postępującej globalizacji i integracji europejskiej, przeorientowaniu zaczęły podlegać relacje w sferze władzy pomiędzy państwem a miastem. Miasta zyskiwały coraz większą autonomię i podmiotowość, a proces ten często określano mianem „triumfu miast” (Glaeser 2012). Badacze pisali o wyłanianiu się nowego światowego porządku na wzór usieciowionych średniowiecznych miast (Hannerz 2006) czego ukoronowaniem miał być postulowany przez Benjamina Barbera (2014) światowy parlament burmistrzów, który – zdaniem amerykańskiego socjologia – dużo efektywnej rozwiązywałby problemy współczesnego świata.

Skutkiem tych procesów, coraz częściej to właśnie miasta, a nie państwa stawały się dominującą ramą odniesienia dla podejmowanych działań zbiorowych i procesów konstruowania tożsamości kolektywnych. W praktyce zatem, z jednej strony, mieszkańcy miast swoją tożsamość i lojalność coraz częściej wyrażali w stosunku do miast. Z drugiej strony natomiast, to miasta, nabierające większego znaczenia politycznego, stawały się coraz częściej adresatem protestów i roszczeń, częściej niż słabnące i coraz bardziej „wyobrażeniowe” państwa. Ta zależność stała się szczególnie istotna w kontekście dominującej polityki neoliberalnej, która osłabiała państwo pozbawiając je wielu tradycyjnych prerogatyw. Dodatkowo, neoliberalne polityki miejskie skutkowały głębokimi kryzysami, których skutki odczuwały przede wszystkim miasta, czego najbardziej znaczącym przykładem był kryzys na rynku nieruchomości w 2008. W tym kontekście badacze zaczęli pisać o „buncie miast” (Harvey 2012), a nawet o „miejskim powstaniu” przeciw polityce neoliberalnej (Mayer, Thörn, Thörn 2016). Wszystkie te, opisane powyżej procesy, otworzyły struktury możliwości politycznych dla formowania się i rozwoju ruchów miejskich, które w ostatnich dekadach stawały się coraz ważniejszym aktorem w przestrzeni miast europejskich.

[Ciąg dalszy i całość  zakładce POBIERZ, w sąsiednim łamie]

Paweł Kubicki
PORTRET POLSKICH RUCHÓW MIEJSKICH
Stron 148, Poznań 2020
ISBN 978-83-957654-0-7

(Copyright) Paweł Kubicki, Związek Stowarzyszeń Kongres Ruchów Miejskich
Zastrzeżenie praw autorskich CC Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Redaktor: Lech Mergler, Marta Jaskulska
Korekta: Lech Mergler
Fotografie: Lech Mergler
Skład i projekt graficzny: Muflon Studio