Według znanych słów niemieckiego pisarza-noblisty Thomasa Manna – „kultura to umiejętność dziedziczenia”. Dziedziczenie dotyczyć może nie tylko jednostek, ale i różnych grup. Jedną ze słabo upamiętnionych zbiorowości są kobiety, gdyż dopiero niedawno zadano sobie pytanie, dlaczego jest ich tak mało w historiach regionalnych, lokalnych, czy miejskich. Herstoria, mówiąc w dużym uproszczeniu, to taka interpretacja dziejów, która przywraca proporcje obecności płci w historii dotąd tradycyjnie traktowanej jako uniwersalna.
Nieobecność kobiet w opisie dziejów została zauważona na początku ubiegłego wieku, po czym od lat 60-tych jest obecna jako zagadnienie w różnych dyscyplinach nauki oraz jako inspiracja praktyk organizacji pozarządowych. W Polsce stała się bardzo popularna od czasu obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości, gdy szerzej zwrócono uwagę na dysproporcję reprezentacji kobiet w jubileuszowej narracji historycznej.
Dziś coraz częściej herstoria stosowana jest jako nowoczesne narzędzie aktywizmu miejskiego kobiet, storytellingu, włączenia społecznego lub turystyki kulturowej.
Podczas webinarium z udziałem dwóch liderek projektów herstorycznych z Łodzi i z Pyskowic opowiedzieliśmy, jak tworzyć herstorię lokalną, jak ją upowszechniać, jak wykorzystywać w promocji miasta, jak budżetować, oraz jak otoczyć sojusznikami i ambasadorami. Ewa Kamińska-Bużałek od lat współtworzy Łódzki Szlak Kobiet, szlak herstoryczny w dużym mieście z tradycjami mocno sfeminizowanego przemysłu włókienniczego. Druga z gościń – Katarzyna Szota-Eksner zrealizowała projekt dot. historii kobiet w małym miasteczku pod Gliwicami pod nazwą Poznam Panią z Pyskowic.
Omówiliśmy ich działania po kolei, poruszając się w porównawczej skali od dużego ośrodka miejskiego po małe miasteczko. Opowiedzieliśmy o podobieństwach i różnicach. O początkowych trudnościach w kolekcjonowaniu herstorii, o tym jak dokonywać selekcji, jak obronić swój wybór, jak rozpalać interdyscyplinarne dyskusje wokół tematu. Pokazane zostało rosnące zainteresowanie tematem, nowopowstające grupy celu, pojawiające się w odniesieniu do bieżących wydarzeń politycznych. Zarekomendowaliśmy też różne formy angażowania społeczności lokalnych (nie tylko kobiet), wpływ na budowanie instytucjonalnych sieci, partnerskiej współpracy z samorządem. Ukazaliśmy związek z turystyką kulturową opartą na modelowaniu nowej interpretacji dziedzictwa, z perspektywy kobiet, o kobietach z przeszłości i przyszłości.
Goście-prelegentki:
Katarzyna Szota-Eksner
Prowadzi szkołę jogi Yogasana ( www.yogasana.pl), organizatorka wielu kobiecych wyjazdów i warsztatów w całej Polsce i na świecie. Pracuje z kobietami w każdym wieku, prowadzi zajęcia dla seniorek i Uniwersytetu Trzeciego Wieku, jak również dla osób z niepełnosprawnościami. Współpracowała z „Sunday is Monday”, współtworzy gliwicki „Klub Książki Kobiecej”. Prowadzi autorską rubrykę „Be Woman” w „Magazynie Be” oraz rubrykę HerStory w Magazynie „Liberte”. Twórczyni projektu Kino Kobiet z Pyskowic oraz twórczyni herstorycznego projektu „Poznam Panią” z Pyskowic. Członkini grupy i współzałożycielka „Nic o Nas Bez Nas” Ruch Kobiecy Gliwice i Pyskowice. Aktywista i społeczniczka. Jak Polska długa i szeroka namawia kobiety do szukania (mimo wszystko!) siły w sobie. Spisuje herstorie kobiet z sąsiedztwa. Dziewczyna ze Śląska, joginka, wegetarianka, felietonistka i feministka. Autorka bloga www.her-story.pl. W listopadzie 2020 ukazała się jej pierwsza książka o herstoriach silnych kobiet.
Ewa Kamińska-Bużałek
Animatorka kultury, związana od lat z organizacjami pozarządowymi. Prezeska Fundacji Łódzki Szlak Kobiet. Autorka projektów społeczno-kulturalnych, głównie z obszaru herstorii, takich jak „Superbohaterki z Łodzi”, „Kobiecym głosem. Marsz głodowy w opowieściach łodzianek”, „Irena Tuwim. Pisarka z naszego podwórka”, „Ulice dla łodzianek”, „Zobaczyć Lunię”, „(Nie)obecne”.
Studiowała gender studies w Łodzi, Warszawie i w Granadzie.
Małgorzata Tkacz-Janik
Dr n. hum., mentorka i edukatorka, aktywistka, społecznica i nauczycielka akademicka, radna Sejmiku Śląskiego IV kadencji, niezależna dziennikarka, obecnie pracuje jako specjalistka ds. dziedzictwa niematerialnego oraz wykłada na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. W roku 1999 stworzyła na Śląsku miejski magazyn EXITmegazyn, progresywny darmowy tytuł prasowy kreujący kulturę miejską i konurbacyjną. Zainicjowała Śląskie Manify i Salon Myśli Sfeminizowanej w Katowicach (2005).
W 2009 nominowana przez „Gazetę Wyborczą” do tytułu Polka Roku, przez „Dziennik Zachodni” dwukrotnie uznana za jedną z 50. najbardziej wpływowych kobiet w woj. śląskim (2009, 2014).
W latach 2009-2011 współprzewodnicząca Partii Zielonych w Polsce. Szefowa Rady Fundacji Przestrzenie Dialogu, współautorka publikacji Zrównoważony Rozwój Metropolii Silesia. Feministka, członkini Rady Programowej Kongresu Kobiet. Filantropka, działa w Radzie Honorowej Fundacji Iskierka na rzecz dzieci z chorobą nowotworową. Ambasadorka górnośląskiego dziedzictwa industrialnego, wpiera Kongres Ochrony Zabytków, oraz stworzyła projekt ODRAzu widać Kulturę! Twórczyni Śląskiego Szlaku Kobiet i współtwórczyni gliwickiego Kobiecego Klubu Książki oraz kobiecego ruchu miejskiego związanego ze Strajkiem Kobiet oraz ideą Miasta Praw Człowieka pn. „Nic o Nas bez Nas”. Ruch kobiecy Gliwice.
W wolnym czasie zajmuje się propagowaniem aktywizmu feministycznego i prośrodowiskowego oraz budowaniem lokalnych grup działania odkrywających historię kobiet (herstorie) w regionie (woj. śląskie). Członkini i współzałożycielka Stowarzyszenia Szlakiem Kobiet. Prowadzi kilka profili herstorycznych na FB (m.in. Stulecie Praw Kobiet i Śląski Szlak Kobiet).
W 2014 niezależna kandydatka na prezydentkę Gliwic. W 2020 roku zainicjowała gliwickie Strajki Kobiet. Wyróżniona wieloma nagrodami za pracę na rzecz budowania społeczeństwa obywatelskiego.
