1. Różne definicje energetyki obywatelskiej na przykładach 

1.1. Definicja energetyki obywatelskiej

Energetyka obywatelska to szeroki termin, który obejmuje różne formy angażowania obywateli, społeczności lokalnych i małych przedsiębiorstw w produkcję, dystrybucję i zarządzanie energią, szczególnie z odnawialnych źródeł energii (OZE). W ramach tego modelu energia jest wytwarzana, zarządzana i konsumowana na poziomie lokalnym, z aktywnym udziałem mieszkańców i lokalnych instytucji.

1.2. Przykłady definicji energetyki obywatelskiej

• Spółdzielnie energetyczne: To organizacje, w których obywatele współpracują, aby wspólnie produkować energię, zazwyczaj z OZE, dzieląc się kosztami i korzyściami. Przykład: Ecopowerw Belgii, gdzie członkowie spółdzielni inwestują w farmy wiatrowe, a zyski są dzielone proporcjonalnie do wkładów.
• Prosumpcja: Oznacza jednoczesne produkowanie i konsumowanie energii przez odbiorców końcowych, na przykład przez instalację paneli fotowoltaicznych na dachach domów. Przykład: Prosument w Polsce, gdzie właściciele domów jednorodzinnych produkują energię elektryczną na własne potrzeby, a nadwyżki sprzedają do sieci.
• Mikrosieci: Lokalne, często niezależne sieci energetyczne, które mogą działać autonomicznie lub być podłączone do większej sieci. Przykład: Brooklyn Microgridw Nowym Jorku, gdzie mieszkańcy dzielnicy Brooklyn mogą kupować i sprzedawać energię między sobą.

2. 2. Znaczenie energetyki obywatelskiej w społecznościach lokalnych

• Samsø w Danii: Wyspa Samsø stała się samowystarczalna energetycznie dzięki zaangażowaniu lokalnej społeczności w produkcję energii z odnawialnych źródeł. Mieszkańcy zainwestowali w turbiny wiatrowe, biomasę i panele słoneczne, co nie tylko obniżyło koszty energii, ale również stworzyło nowe miejsca pracy oraz przyciągnęło turystów zainteresowanych zrównoważonym rozwojem.
• Güssing w Austrii: Małe miasteczko Güssing przeszło kompletną transformację dzięki energetyce obywatelskiej. W latach 90. mieszkańcy zainwestowali w biogazownie, elektrownie na biomasę oraz instalacje słoneczne, co pozwoliło na całkowite uniezależnienie się od zewnętrznych dostawców energii. Güssing stało się modelem dla innych miast, pokazując, jak energetyka obywatelska może przyczynić się do zrównoważonego rozwoju lokalnej gospodarki.
• Transition Town Totnes w Wielkiej Brytanii: Ruch TransitionTowns, który narodził się w Totnes, to przykład, jak energetyka obywatelska może zintegrować społeczność w działania na rzecz zrównoważonej energii. Mieszkańcy zaangażowali się w projekty związane z efektywnością energetyczną, lokalnym rolnictwem oraz tworzeniem lokalnych walut, co zacieśniło więzi społeczne i wzmocniło lokalną gospodarkę.

3. współpraca z instytucjami publicznymi w zakresie wdrażania rozwiązań na rzecz energetyki obywaleskiej w społecznościach lokalnych

3.1. Znaczenie współpracy z instytucjami publicznymi

Współpraca z instytucjami publicznymi jest kluczowym elementem sukcesu inicjatyw związanych z energetyką obywatelską. Instytucje publiczne, zarówno na szczeblu lokalnym, jak i krajowym, odgrywają istotną rolę w tworzeniu warunków prawnych, finansowych i administracyjnych, które umożliwiają rozwój i funkcjonowanie projektów opartych na odnawialnych źródłach energii (OZE) zarządzanych przez obywateli i społeczności lokalne.

Tworzenie sprzyjającego środowiska prawnego i regulacyjnego

Jednym z najważniejszych aspektów współpracy z instytucjami publicznymi jest kształtowanie odpowiedniego środowiska prawnego i regulacyjnego. Rządy i samorządy lokalne mają możliwość wprowadzenia przepisów, które sprzyjają rozwojowi energetyki obywatelskiej. Przykładowo, mogą one ustanawiać regulacje umożliwiające tworzenie spółdzielni energetycznych, ułatwiające dostęp do sieci energetycznej dla małych producentów energii oraz wprowadzające systemy wsparcia, takie jak taryfy gwarantowane czy systemy aukcyjne. Wsparcie legislacyjne może również obejmować uproszczenie procedur administracyjnych, co jest szczególnie ważne dla małych społeczności i inicjatyw obywatelskich, które często nie dysponują dużymi zasobami kadrowymi ani finansowymi.

Dostęp do finansowania i wsparcie ekonomiczne

Instytucje publiczne odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu dostępu do finansowania projektów energetyki obywatelskiej. Mogą oferować różnorodne formy wsparcia finansowego, takie jak dotacje, pożyczki o preferencyjnych warunkach, ulgi podatkowe czy programy wsparcia kapitałowego. Na poziomie krajowym i unijnym dostępne są również fundusze strukturalne, które mogą być wykorzystywane na inwestycje w OZE i inicjatywy energetyczne prowadzone przez społeczności lokalne. Przykładem jest tutaj Fundusz Spójności Unii Europejskiej, który finansuje projekty przyczyniające się do zrównoważonego rozwoju i poprawy efektywności energetycznej. Wsparcie finansowe ze strony instytucji publicznych może znacząco obniżyć koszty początkowe projektów, co jest szczególnie istotne w przypadku inicjatyw realizowanych przez małe społeczności o ograniczonych zasobach.

Wsparcie techniczne i doradcze

Oprócz wsparcia finansowego, instytucje publiczne mogą również oferować pomoc techniczną i doradczą. Mogą to być np. programy szkoleniowe dla osób zarządzających projektami energetycznymi, doradztwo w zakresie wyboru odpowiednich technologii OZE, czy wsparcie w przygotowaniu dokumentacji niezbędnej do uzyskania pozwoleń administracyjnych. Instytucje publiczne, takie jak agencje energetyczne, często dysponują specjalistyczną wiedzą, która może być nieoceniona dla lokalnych inicjatyw energetycznych. Przykładem takiego wsparcia może być działalność Krajowej Agencji Poszanowania Energii (KAPE) w Polsce, która oferuje usługi doradcze dla gmin i społeczności lokalnych zainteresowanych wdrażaniem projektów OZE.

Budowanie zaufania społecznego i zwiększanie akceptacji społecznej

Współpraca z instytucjami publicznymi jest również kluczowa dla budowania zaufania społecznego i zwiększania akceptacji społecznej dla projektów energetyki obywatelskiej. Instytucje publiczne, dzięki swojemu autorytetowi i możliwościom komunikacyjnym, mogą pełnić rolę mediatorów pomiędzy inicjatywami obywatelskimi a lokalnymi społecznościami. Mogą one organizować konsultacje społeczne, kampanie informacyjne oraz warsztaty edukacyjne, które pomagają w przełamywaniu oporów mieszkańców wobec nowych inwestycji energetycznych. Ponadto, zaangażowanie instytucji publicznych w projekty energetyki obywatelskiej może znacząco zwiększyć ich wiarygodność, co jest ważne w procesie pozyskiwania nowych członków spółdzielni lub inwestorów.

Tworzenie partnerstw publiczno-prywatnych

Instytucje publiczne mogą również inicjować i uczestniczyć w partnerstwach publiczno-prywatnych (PPP), które są skutecznym narzędziem realizacji projektów OZE. W ramach PPP, zarówno sektor publiczny, jak i prywatny łączą swoje zasoby i kompetencje, aby wspólnie realizować projekty energetyczne. Tego typu partnerstwa mogą przyczynić się do bardziej efektywnego wykorzystania dostępnych środków finansowych oraz zapewnienia długoterminowego zrównoważenia ekonomicznego projektów. Przykładem może być realizacja projektów mikrosieci, gdzie lokalne władze współpracują z firmami energetycznymi i spółdzielniami w celu stworzenia systemów energetycznych odpornych na awarie i niezależnych od centralnych dostaw energii.

Podsumowując, współpraca z instytucjami publicznymi jest niezbędnym elementem rozwoju energetyki obywatelskiej. Instytucje te, poprzez tworzenie odpowiednich ram prawnych, zapewnienie dostępu do finansowania, wsparcie techniczne oraz budowanie akceptacji społecznej, umożliwiają realizację i długoterminowe funkcjonowanie projektów OZE zarządzanych przez społeczności lokalne. Wzajemne zaufanie i partnerstwo między instytucjami publicznymi a inicjatywami obywatelskimi stanowi fundament skutecznej transformacji energetycznej w kierunku zrównoważonego rozwoju.

3.2. Formy współpracy z instytucjami publicznymi

• Partnerstwa publiczno-prywatne (PPP): PPP są jedną z form współpracy, która pozwala na łączenie zasobów publicznych i prywatnych w celu realizacji projektów OZE. Przykład: Projekt London Community Energy Fundw Wielkiej Brytanii, który wspiera lokalne inicjatywy energetyczne poprzez finansowanie ze środków publicznych.
• Dotacje i subsydia: Instytucje publiczne mogą oferować dotacje i subsydia na instalacje OZE, co obniża koszty początkowe i czyni inwestycje bardziej dostępne dla obywateli. Przykład: Niemiecki program KfWRenewableEnergies Program, który oferuje preferencyjne kredyty i dotacje na projekty OZE.
• Wsparcie techniczne i doradcze: Lokalne samorządy oraz agencje rządowe mogą oferować wsparcie techniczne i doradcze dla inicjatyw obywatelskich, pomagając w planowaniu, zarządzaniu oraz optymalizacji projektów energetycznych. Przykład: Energy Cities– europejska sieć miast, która wspiera rozwój lokalnych inicjatyw energetycznych poprzez doradztwo i wymianę doświadczeń.

3.3. Przykłady współpracy z instytucjami publicznymi

Projekt REScoop MECISE (MobilizingEuropeanCitizens to Invest in Sustainable Energy)
REScoop MECISE to inicjatywa finansowana przez Unię Europejską, która wspiera rozwój energetyki obywatelskiej w Europie poprzez mobilizację obywateli do inwestowania w zrównoważone projekty energetyczne. Projekt ten obejmował współpracę z kilkoma instytucjami publicznymi na poziomie lokalnym i krajowym w celu zapewnienia wsparcia administracyjnego i finansowego dla spółdzielni energetycznych. W ramach projektu instytucje publiczne udzielały pomocy w zakresie dostępu do funduszy, uproszczenia procedur administracyjnych oraz promowania projektów wśród lokalnych społeczności. Dzięki temu wiele spółdzielni mogło zrealizować projekty OZE, które wcześniej byłyby poza ich zasięgiem finansowym.

Porozumienie Burmistrzów (Covenant of Mayors)

Porozumienie Burmistrzów to największa europejska inicjatywa zrzeszająca lokalne samorządy, które zobowiązują się do realizacji celów klimatycznych i energetycznych Unii Europejskiej. W ramach tej inicjatywy, miasta i regiony współpracują z instytucjami publicznymi na różnych poziomach w celu wdrażania lokalnych planów działań na rzecz zrównoważonej energii. Przykładem jest miasto Heidelberg w Niemczech, które dzięki współpracy z rządem federalnym oraz instytucjami unijnymi, zdołało wdrożyć ambitne projekty OZE, w tym stworzenie lokalnej spółdzielni energetycznej oraz rozwój infrastruktury dla odnawialnych źródeł energii. Porozumienie Burmistrzów umożliwia wymianę dobrych praktyk między miastami, a także wspiera finansowanie i doradztwo techniczne dla lokalnych inicjatyw.

Projekt Brooklyn Microgrid (USA)

Brooklyn Microgrid to innowacyjny projekt mikrosieci energetycznej w Nowym Jorku, który angażuje lokalnych mieszkańców w produkcję i wymianę energii odnawialnej. Projekt ten jest realizowany we współpracy z lokalnymi instytucjami publicznymi, w tym z władzami miasta Nowy Jork oraz z nowojorską komisją ds. usług publicznych. Współpraca ta obejmuje wsparcie regulacyjne, które umożliwia funkcjonowanie mikrosieci jako autonomicznego systemu energetycznego. Dodatkowo, miasto wspierało projekt finansowo, przyznając granty na rozwój infrastruktury oraz organizując kampanie informacyjne wśród mieszkańców. Dzięki tej współpracy, Brooklyn Microgrid stał się modelowym przykładem, jak lokalne społeczności mogą zyskać większą kontrolę nad swoją energią i przyczynić się do dekarbonizacji miasta.

4. Finansowanie energetyki obywatelskiej

4.1. Modele finansowania energetyki obywatelskiej

Finansowanie energetyki obywatelskiej jest kluczowym aspektem realizacji projektów OZE. Obejmuje różnorodne źródła kapitału, zarówno prywatne, jak i publiczne, oraz modele finansowania dostosowane do specyfiki projektów energetycznych.

• Spółdzielnie energetyczne: Jak wspomniano wcześniej, spółdzielnie energetyczne często finansują swoje projekty poprzez wkłady członkowskie, kredyty bankowe oraz dotacje. Przykład: Energiewende w Niemczech– wiele niemieckich spółdzielni energetycznych finansuje swoje inwestycje dzięki wkładom od tysięcy członków, a także korzysta z preferencyjnych kredytów bankowych.
• Crowdfunding: Crowdfunding staje się coraz popularniejszym sposobem finansowania małych i średnich projektów OZE. Platformy crowdfundingowe umożliwiają społecznościom lokalnym gromadzenie funduszy od indywidualnych inwestorów na realizację projektów. Przykład: Abundance Investmentw Wielkiej Brytanii, platforma, która umożliwia inwestowanie w projekty związane z energią odnawialną.
• Leasing: Leasing jest szczególnie popularny w przypadku instalacji fotowoltaicznych, gdzie firma leasingowa finansuje zakup i instalację paneli, a właściciel nieruchomości spłaca raty leasingowe. Przykład: SolarCity(obecnie część Tesli) w USA oferuje leasing paneli słonecznych, co znacznie obniża barierę wejścia dla prosumentów.
• Obligacje zielone: Obligacje zielone to instrument finansowy, który pozwala na pozyskiwanie kapitału na projekty związane z zrównoważonym rozwojem. Są emitowane przez instytucje publiczne, korporacje lub spółdzielnie i oferowane inwestorom, którzy chcą wspierać projekty OZE. Przykład: Obligacje zielone emisji Banku Światowegona finansowanie projektów związanych z energią odnawialną i efektywnością energetyczną.

4.2. Wyzwania finansowe w rozwoju energetyki obywatelskiej

• Wysokie koszty początkowe: Instalacje OZE, takie jak panele fotowoltaiczne czy turbiny wiatrowe, wymagają znaczących nakładów finansowych na początku inwestycji. Mimo że koszty te są stopniowo redukowane, nadal stanowią barierę dla wielu inicjatyw obywatelskich.
• Dostęp do finansowania: W niektórych regionach, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, dostęp do kredytów, dotacji i innych form wsparcia finansowego może być ograniczony, co utrudnia realizację projektów energetyki obywatelskiej.
• Ryzyko inwestycyjne: Projekty OZE są narażone na ryzyko związane z wahaniem cen energii, zmianami regulacyjnymi oraz niestabilnością produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

4.3. Wsparcie publiczne i inicjatywy rządowe

Wsparcie publiczne odgrywa kluczową rolę w finansowaniu energetyki obywatelskiej. Rządy krajowe oraz instytucje europejskie oferują różnorodne programy dotacyjne, kredyty o preferencyjnych warunkach oraz ulgi podatkowe, które mają na celu ułatwienie inwestowania w OZE.

• Dotacje: Programy dotacyjne, takie jak KfWRenewableEnergies Programw Niemczech, oferują wsparcie finansowe na projekty OZE, co znacznie obniża koszty inwestycji.
• Ulgi podatkowe: Wiele krajów oferuje ulgi podatkowe na instalacje OZE, co dodatkowo zachęca obywateli do inwestowania w zrównoważone rozwiązania energetyczne. Przykład: Ulga podatkowa na instalacje fotowoltaiczne w Polsce, która pozwala na odliczenie kosztów instalacji od podatku dochodowego.
• Fundusze europejskie: Unia Europejska oferuje szereg programów finansowania, takich jak Horyzont 2020czy Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, które wspierają rozwój energetyki obywatelskiej poprzez dotacje i pożyczki o preferencyjnych warunkach. 

5. przykłady działalności spółdzielni energetycznych na świecie i w Europie

Ecopower (Belgia)

Ecopower to jedna z największych i najbardziej znanych spółdzielni energetycznych w Belgii, która została założona w 1991 roku. Spółdzielnia koncentruje się na produkcji energii z odnawialnych źródeł, głównie z wiatru, biomasy i energii słonecznej. Obecnie Ecopower ma ponad 50 000 członków, którzy są jednocześnie jej udziałowcami. Spółdzielnia zarządza kilkunastoma turbinami wiatrowymi, biogazownią oraz kilkoma instalacjami fotowoltaicznymi, dostarczając energię do tysięcy gospodarstw domowych. Zyski spółdzielni są reinwestowane w nowe projekty OZE oraz inicjatywy związane z efektywnością energetyczną.

Som Energia (Hiszpania)

Som Energia to hiszpańska spółdzielnia energetyczna, założona w 2010 roku przez grupę studentów i wykładowców z Uniwersytetu w Gironie. Spółdzielnia działa na zasadach non-profit, a jej celem jest promowanie i rozwój energii odnawialnej w Hiszpanii. Som Energia posiada liczne instalacje fotowoltaiczne, farmy wiatrowe oraz projekty biogazowe, które zaspokajają potrzeby energetyczne ponad 70 000 członków. Spółdzielnia aktywnie angażuje się w edukację społeczną, organizując warsztaty, seminaria oraz kampanie informacyjne na temat zrównoważonej energii. Ponadto, Som Energia uruchomiła projekt Generation kWh, który pozwala członkom na bezpośrednie finansowanie nowych instalacji OZE.

BürgerEnergie Berlin (Niemcy)

BürgerEnergie Berlin to spółdzielnia energetyczna, której celem jest demokratyzacja sektora energetycznego w Berlinie. Spółdzielnia dąży do przejęcia kontroli nad berlińską siecią elektroenergetyczną, aby zarządzać nią w sposób zrównoważony i zgodny z interesami mieszkańców. Założona w 2011 roku, BürgerEnergie Berlin zrzesza obecnie kilka tysięcy członków, którzy wspólnie inwestują w projekty związane z energią odnawialną, takie jak farmy wiatrowe, instalacje fotowoltaiczne i magazyny energii. Spółdzielnia prowadzi również działania edukacyjne, promując ideę energetyki obywatelskiej i angażując mieszkańców w procesy decyzyjne.

EWS Schönau (Niemcy)

EWS Schönau, znana również jako ElektrizitätswerkeSchönau, to niemiecka spółdzielnia energetyczna, która stała się symbolem walki o obywatelską kontrolę nad energią. Powstała w latach 90. w reakcji na protesty przeciwko energetyce jądrowej, spółdzielnia przejęła lokalną sieć elektroenergetyczną i od tego czasu zarządza nią w sposób zrównoważony. EWS Schönau dostarcza energię z odnawialnych źródeł do tysięcy klientów w całych Niemczech. Spółdzielnia inwestuje w rozwój nowych projektów OZE, a także prowadzi kampanie edukacyjne, które promują efektywność energetyczną oraz zrównoważone zarządzanie zasobami energetycznymi.

Enercoop (Francja)

Enercoop to francuska spółdzielnia energetyczna, założona w 2005 roku, która jest jedynym dostawcą energii w kraju, oferującym wyłącznie energię odnawialną. Spółdzielnia działa na zasadach non-profit i zrzesza producentów, pracowników, klientów oraz partnerów społecznych. Enercoop kupuje energię od małych, lokalnych producentów OZE, takich jak farmy wiatrowe, instalacje słoneczne i małe elektrownie wodne, dostarczając ją bezpośrednio do swoich członków. Spółdzielnia aktywnie działa na rzecz promowania zrównoważonego rozwoju oraz wspiera inne inicjatywy obywatelskie w sektorze energetycznym, oferując doradztwo oraz szkolenia.

Oekostrom AG (Austria)

Oekostrom AG to austriacka spółdzielnia energetyczna, która została założona w 1999 roku jako odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na zrównoważone źródła energii. Spółdzielnia koncentruje się na produkcji i dystrybucji energii odnawialnej, głównie z energii słonecznej i wiatrowej. Oekostrom AG jest pionierem w dziedzinie energetyki obywatelskiej w Austrii, zarządzając wieloma projektami OZE, które dostarczają energię do tysięcy gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Spółdzielnia działa również na rzecz promowania efektywności energetycznej oraz wspiera edukację ekologiczną poprzez różnorodne inicjatywy społeczne i kampanie informacyjne.

RescoopVlaanderen (Belgia)

RescoopVlaanderen to federacja spółdzielni energetycznych w belgijskiej Flandrii, która powstała w celu wspierania i koordynowania działań lokalnych inicjatyw obywatelskich w sektorze OZE. Federacja zrzesza kilkanaście spółdzielni, które wspólnie inwestują w projekty związane z energią odnawialną, takie jak farmy wiatrowe, instalacje fotowoltaiczne oraz biogazownie. RescoopVlaanderen wspiera swoje członkowskie spółdzielnie poprzez doradztwo techniczne, pomoc w pozyskiwaniu finansowania oraz organizację szkoleń i warsztatów. Federacja odgrywa kluczową rolę w promowaniu energetyki obywatelskiej w Belgii, a także działa na rzecz wzmocnienia współpracy międzynarodowej między spółdzielniami energetycznymi.

RepowerBalcombe (Wielka Brytania)

RepowerBalcombe to spółdzielnia energetyczna założona przez mieszkańców wioski Balcombe w hrabstwie West Sussex w Wielkiej Brytanii. Spółdzielnia powstała w 2013 roku w odpowiedzi na plany wiercenia gazu łupkowego w okolicy, które spotkały się z silnym sprzeciwem lokalnej społeczności. RepowerBalcombe zainwestowała w instalacje fotowoltaiczne na dachach budynków użyteczności publicznej, takich jak szkoły i kościoły, dostarczając czystą energię lokalnej społeczności. Spółdzielnia działa na zasadach non-profit, a wszelkie zyski są reinwestowane w kolejne projekty OZE oraz inicjatywy edukacyjne. RepowerBalcombe jest przykładem, jak lokalne społeczności mogą skutecznie działać na rzecz zrównoważonej energetyki.

Coopérnico (Portugalia)

Coopérnico to portugalska spółdzielnia energetyczna założona w 2013 roku, której misją jest promowanie energii odnawialnej i zrównoważonego rozwoju. Spółdzielnia działa na zasadach non-profit i angażuje swoich członków w rozwój projektów związanych z energią słoneczną, wiatrową i biogazową. Coopérnico współpracuje z organizacjami społecznymi, szkołami i gminami, instalując panele fotowoltaiczne na dachach budynków użyteczności publicznej oraz tworząc lokalne systemy energetyczne. Spółdzielnia kładzie duży nacisk na edukację i świadomość ekologiczną, organizując liczne warsztaty, seminaria oraz kampanie informacyjne.

Gaworzyce (Polska)

Gaworzyce to spółdzielnia energetyczna działająca na obszarze wiejskim w Polsce, której celem jest rozwój lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz poprawa jakości życia mieszkańców. Spółdzielnia została założona w 2017 roku i od tego czasu zainwestowała w kilka projektów związanych z energią wiatrową, słoneczną oraz biomasą. Dzięki wsparciu lokalnych władz oraz funduszy europejskich, Gaworzyce rozwijają lokalną infrastrukturę energetyczną, zmniejszając zależność od zewnętrznych dostawców energii. Spółdzielnia angażuje mieszkańców w procesy decyzyjne oraz prowadzi działania edukacyjne na temat korzyści płynących z energetyki odnawialnej.

ComunitàEnergeticaRinnovabile (Włochy)

ComunitàEnergeticaRinnovabile to włoska spółdzielnia energetyczna, której celem jest stworzenie samowystarczalnych społeczności energetycznych opartych na odnawialnych źródłach energii. Spółdzielnia działa głównie na południu Włoch, gdzie inwestuje w instalacje fotowoltaiczne, farmy wiatrowe oraz biogazownie. ComunitàEnergeticaRinnovabile współpracuje z lokalnymi władzami, szkołami oraz przedsiębiorstwami, angażując mieszkańców w rozwój projektów OZE i promując zrównoważony rozwój regionalny. Spółdzielnia prowadzi również kampanie edukacyjne, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat korzyści z odnawialnych źródeł energii.

HolwerdAanZee (Holandia)

HolwerdAanZee to holenderska spółdzielnia energetyczna, która powstała w ramach szeroko zakrojonego projektu rewitalizacji regionu Holwerd. Celem spółdzielni jest stworzenie zrównoważonej infrastruktury energetycznej, która wspierałaby lokalną gospodarkę i turystykę. Spółdzielnia zainwestowała w instalacje słoneczne oraz wiatrowe, a także w systemy magazynowania energii, które zapewniają niezależność energetyczną lokalnej społeczności. HolwerdAanZee angażuje mieszkańców w zarządzanie projektami oraz promuje ideę zrównoważonego rozwoju poprzez liczne inicjatywy edukacyjne i społeczne.

De Windvogel (Holandia)

De Windvogel to holenderska spółdzielnia energetyczna założona w 1991 roku, której misją jest promowanie energii wiatrowej jako kluczowego elementu zrównoważonego rozwoju. Spółdzielnia posiada i zarządza kilkoma farmami wiatrowymi, dostarczając energię do lokalnych społeczności oraz swoich członków. De Windvogel angażuje się również w rozwój nowych projektów OZE, współpracując z innymi spółdzielniami oraz organizacjami społecznymi. Spółdzielnia prowadzi kampanie edukacyjne, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat korzyści płynących z energetyki wiatrowej i promowanie zrównoważonej energetyki obywatelskiej.

WindparkDruiberg (Niemcy)

WindparkDruiberg to niemiecka spółdzielnia energetyczna, która zarządza farmą wiatrową w regionie Westfalii. Spółdzielnia powstała z inicjatywy lokalnych mieszkańców, którzy chcieli uniezależnić się od zewnętrznych dostawców energii i wspierać rozwój odnawialnych źródeł energii. WindparkDruiberg posiada kilka turbin wiatrowych, które dostarczają energię do lokalnych gospodarstw domowych oraz firm. Spółdzielnia angażuje mieszkańców w zarządzanie farmą oraz promuje zrównoważony rozwój poprzez edukację i współpracę z lokalnymi szkołami i organizacjami.

Renergy (Rumunia)

Renergy to rumuńska spółdzielnia energetyczna, która działa na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii w regionach wiejskich Rumunii. Spółdzielnia została założona w 2015 roku i od tego czasu zainwestowała w kilka projektów fotowoltaicznych oraz wiatrowych. Renergy współpracuje z lokalnymi społecznościami, szkołami oraz przedsiębiorstwami, promując ideę zrównoważonego rozwoju i uniezależnienia się od tradycyjnych źródeł energii. Spółdzielnia prowadzi również programy edukacyjne, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat korzyści płynących z energetyki odnawialnej oraz zachęcanie do inwestowania w OZE.

ElektrizitätswerkeSchönau (EWS) (Niemcy)

ElektrizitätswerkeSchönau (EWS) to niemiecka spółdzielnia energetyczna, która stała się symbolem obywatelskiego sprzeciwu wobec energetyki jądrowej i dążenia do zrównoważonej, obywatelskiej energetyki. Spółdzielnia powstała w latach 90. po tym, jak mieszkańcy Schönau, zaniepokojeni skutkami awarii jądrowych, postanowili przejąć kontrolę nad lokalną siecią elektroenergetyczną. EWS dostarcza energię z odnawialnych źródeł do ponad 150 000 klientów w całych Niemczech i inwestuje w nowe projekty OZE. Spółdzielnia prowadzi także kampanie edukacyjne i wspiera rozwój energetyki obywatelskiej na poziomie krajowym i międzynarodowym.

Schleswig-Holstein Energie (Niemcy)

Schleswig-Holstein Energie to spółdzielnia energetyczna z północnych Niemiec, która odgrywa kluczową rolę w transformacji energetycznej regionu Schleswig-Holstein. Spółdzielnia zarządza kilkoma farmami wiatrowymi oraz biogazowniami, dostarczając zieloną energię do lokalnych gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Schleswig-Holstein Energie angażuje swoich członków w procesy decyzyjne oraz promuje zrównoważony rozwój poprzez inwestycje w efektywność energetyczną oraz edukację ekologiczną. Spółdzielnia jest również aktywna na polu współpracy międzynarodowej, dzieląc się swoimi doświadczeniami z innymi inicjatywami energetycznymi na całym świecie.

Coopératived’EnergiesRenouvelables (Francja)

Coopératived’EnergiesRenouvelables to francuska spółdzielnia energetyczna, która powstała z inicjatywy obywateli zainteresowanych rozwojem odnawialnych źródeł energii. Spółdzielnia inwestuje w projekty związane z energią słoneczną, wiatrową oraz biomasą, angażując lokalne społeczności w zarządzanie i rozwój projektów. Coopératived’EnergiesRenouvelables działa na zasadach non-profit, a wszelkie zyski są reinwestowane w kolejne projekty OZE oraz działania edukacyjne. Spółdzielnia prowadzi także kampanie mające na celu zwiększenie świadomości na temat korzyści płynących z energetyki odnawialnej oraz promowanie zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym.

GrünStromJet (Szwajcaria)

GrünStromJet to szwajcarska spółdzielnia energetyczna, której celem jest promowanie energii odnawialnej oraz zrównoważonego zarządzania zasobami energetycznymi. Spółdzielnia zarządza kilkoma projektami OZE, w tym farmami fotowoltaicznymi oraz instalacjami słonecznymi na dachach budynków użyteczności publicznej. GrünStromJet angażuje swoich członków w procesy decyzyjne oraz wspiera rozwój nowych inicjatyw energetycznych na poziomie lokalnym. Spółdzielnia prowadzi również kampanie edukacyjne oraz warsztaty, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat korzyści z energetyki odnawialnej oraz promowanie efektywności energetycznej wśród obywateli.

KlimakommuneSaerbeck (Niemcy)

KlimakommuneSaerbeck to niemiecka spółdzielnia energetyczna, która jest częścią szerszego projektu mającego na celu osiągnięcie neutralności klimatycznej przez gminę Saerbeck. Spółdzielnia zarządza lokalnymi projektami OZE, w tym farmą wiatrową, instalacjami fotowoltaicznymi oraz biogazownią, które razem pokrywają zapotrzebowanie energetyczne gminy. KlimakommuneSaerbeck angażuje mieszkańców w procesy planowania i zarządzania projektami oraz promuje zrównoważony rozwój poprzez działania edukacyjne, współpracę z lokalnymi szkołami i organizacjami społecznymi. Gmina Saerbeck stała się wzorem dla innych regionów, pokazując, jak lokalne inicjatywy mogą przyczynić się do globalnej walki z zmianami klimatycznymi.

6. Proponowane strony internetowe polskojęzyczne i angielskojęzyczne

Energia Obywatelska – https://energiaobywatelska.pl/ (PL)

Strona Energia Obywatelska jest dedykowana promowaniu rozwoju energetyki obywatelskiej w Polsce. Zawiera informacje na temat spółdzielni energetycznych, możliwości finansowania projektów OZE oraz aktualności związanych z polityką energetyczną. Strona jest cennym źródłem wiedzy dla osób zainteresowanych udziałem w projektach energetycznych oraz dla społeczności lokalnych chcących rozwijać własne inicjatywy energetyczne. 

Krajowa Agencja Poszanowania Energii (KAPE) – https://kape.gov.pl/ (PL)

KAPE to instytucja, która działa na rzecz promowania efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii w Polsce. Na stronie internetowej można znaleźć informacje na temat projektów prowadzonych przez agencję, programów edukacyjnych oraz wsparcia technicznego dla inicjatyw związanych z OZE. Strona jest przeznaczona zarówno dla profesjonalistów z branży energetycznej, jak i dla obywateli zainteresowanych zrównoważonym rozwojem energetycznym.

 Instytut Energetyki Odnawialnej – https://ieo.pl/ (PL)

Instytut Energetyki Odnawialnej to wiodąca polska organizacja badawcza i doradcza w zakresie OZE. Strona internetowa Instytutu zawiera liczne raporty, analizy i publikacje na temat rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce. IEO wspiera także rozwój energetyki obywatelskiej poprzez organizowanie szkoleń, konferencji oraz konsultacje dla społeczności lokalnych i przedsiębiorstw.

 Forum Energii – https://forum-energii.eu/ (PL)

Forum Energii to think-tank zajmujący się analizą i promowaniem zrównoważonej transformacji energetycznej w Polsce. Strona oferuje dostęp do licznych raportów, analiz i artykułów dotyczących polityki energetycznej, w tym aspektów związanych z energetyką obywatelską. Forum Energii współpracuje z instytucjami publicznymi, organizacjami pozarządowymi oraz biznesem, aby wspierać rozwój zielonej energii i efektywności energetycznej. 

Renewables Now – https://renewablesnow.com/ (EN)

RenewablesNow to anglojęzyczny portal informacyjny poświęcony tematyce odnawialnych źródeł energii. Strona zawiera aktualności, raporty i analizy dotyczące globalnego rynku OZE, w tym energetyki obywatelskiej. Portal jest cennym źródłem informacji dla osób śledzących najnowsze trendy i wydarzenia w sektorze energetycznym na całym świecie. 

Energy Cities – https://energy-cities.eu/ (EN)

Energy Cities to europejska sieć miast zaangażowanych w transformację energetyczną i zrównoważony rozwój. Na stronie można znaleźć informacje na temat projektów realizowanych przez miasta członkowskie, które promują energetykę obywatelską, efektywność energetyczną oraz odnawialne źródła energii. Strona jest skierowana do samorządów, społeczności lokalnych oraz organizacji pozarządowych zainteresowanych współpracą na rzecz zrównoważonej energetyki. 

REScoop.eu – https://rescoop.eu/ (EN)

REScoop.eu to europejska federacja spółdzielni energetycznych, zrzeszająca ponad 1500 lokalnych inicjatyw energetycznych w Europie. Strona internetowa zawiera informacje o działalności federacji, przykładach spółdzielni energetycznych oraz narzędziach wspierających rozwój energetyki obywatelskiej. REScoop.eu promuje ideę demokratycznego zarządzania energią oraz wymianę doświadczeń między spółdzielniami w całej Europie.

 Covenant of Mayors – https://eumayors.eu/ (EN)

Covenant of Mayors (Porozumienie Burmistrzów) to inicjatywa Unii Europejskiej, która zrzesza miasta i regiony zobowiązujące się do realizacji celów klimatycznych i energetycznych UE. Na stronie można znaleźć informacje o działaniach miast członkowskich, narzędziach wsparcia oraz przykładach dobrych praktyk w zakresie zrównoważonej energetyki, w tym energetyki obywatelskiej. Inicjatywa promuje współpracę między samorządami na rzecz redukcji emisji CO2 i zwiększenia udziału OZE. 

EuropeanClimate Foundation – https://europeanclimate.org/ (EN)

EuropeanClimate Foundation (ECF) to fundacja zajmująca się promowaniem polityk i działań na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu w Europie. Strona ECF oferuje dostęp do licznych raportów, analiz oraz inicjatyw wspierających transformację energetyczną, w tym rozwój energetyki obywatelskiej. Fundacja współpracuje z różnymi organizacjami, rządami oraz społecznościami, aby przyspieszyć przejście na zrównoważone i niskoemisyjne źródła energii. 

Oneplanetcrowd – https://oneplanetcrowd.com/ (EN)

Oneplanetcrowd to platforma crowdfundingowa, która umożliwia finansowanie projektów związanych z odnawialnymi źródłami energii i zrównoważonym rozwojem. Na stronie można znaleźć liczne projekty z całej Europy, w które mogą inwestować indywidualni użytkownicy. Oneplanetcrowd wspiera inicjatywy obywatelskie oraz małe i średnie przedsiębiorstwa w realizacji projektów OZE poprzez pozyskiwanie kapitału od społeczności. 

EuropeanFederation of Renewable Energy Cooperatives (REScoop.eu) – https://www.rescoop.eu/ (EN)
REScoop.eu to federacja zrzeszająca spółdzielnie energetyczne w całej Europie, promująca demokratyzację rynku energii poprzez rozwój spółdzielni OZE. Strona oferuje zasoby i narzędzia wspierające nowe i istniejące spółdzielnie, organizuje szkolenia oraz konferencje. Federacja działa na rzecz wzmocnienia pozycji obywateli w sektorze energetycznym i wspiera lokalne inicjatywy energetyczne. 

Cooperative Energy Futures – https://www.cooperativeenergyfutures.com/ (EN)

Cooperative Energy Futures to amerykańska spółdzielnia energetyczna z Minnesoty, której celem jest rozwój lokalnych projektów związanych z energią odnawialną. Strona internetowa zawiera informacje o prowadzonych projektach, możliwościach przystąpienia do spółdzielni oraz korzyściach płynących z udziału w inicjatywach OZE. Spółdzielnia działa na rzecz zaangażowania społeczności lokalnych w produkcję i zarządzanie energią. 

Horyzont 2020 – Projekty OZE – https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en (EN)

Strona programu Horyzont 2020, finansowanego przez Unię Europejską, zawiera informacje o projektach badawczo-rozwojowych, w tym tych związanych z odnawialnymi źródłami energii i energetyką obywatelską. Na stronie można znaleźć informacje o dostępnych funduszach, przykładach realizowanych projektów oraz możliwościach współpracy międzynarodowej. Program Horyzont 2020 wspiera innowacje i badania naukowe, które przyczyniają się do rozwoju zrównoważonej energetyki. 

Greenpeace Polska – https://www.greenpeace.org/poland/pl/ (PL)

Strona Greenpeace Polska poświęcona jest działalności organizacji na rzecz ochrony środowiska i promowania odnawialnych źródeł energii w Polsce. Na stronie znajdują się informacje o kampaniach, raportach oraz inicjatywach Greenpeace związanych z transformacją energetyczną i walką ze zmianami klimatu. Greenpeace Polska aktywnie promuje rozwój energetyki obywatelskiej i angażuje społeczności lokalne w działania na rzecz zrównoważonej energii. 

Koalicja Klimatyczna – https://www.koalicjaklimatyczna.org/ (PL)

Koalicja Klimatyczna to polska organizacja zrzeszająca NGO-sy działające na rzecz ochrony klimatu i środowiska. Strona internetowa Koalicji zawiera informacje na temat polityki klimatycznej, kampanii na rzecz odnawialnych źródeł energii oraz działań edukacyjnych prowadzonych w Polsce. Koalicja Klimatyczna promuje rozwój energetyki obywatelskiej jako kluczowego elementu walki ze zmianami klimatu i wspiera lokalne inicjatywy energetyczne. 

FundacjaAerisFuturo – https://aerisfuturo.pl/ (PL)

Fundacja Aeris Futuro działa na rzecz zrównoważonego rozwoju, promując projekty związane z ochroną środowiska, w tym odnawialnymi źródłami energii. Strona fundacji oferuje informacje na temat prowadzonych projektów, w tym programów offsetowych, które wspierają neutralność klimatyczną. Fundacja Aeris Futuro współpracuje z różnymi podmiotami, w tym społecznościami lokalnymi, aby realizować projekty mające na celu ochronę klimatu i rozwój zrównoważonej energetyki. 

Polski Klub Ekologiczny – https://pkeom.pl/ (PL)

Polski Klub Ekologiczny (PKE) to organizacja pozarządowa, której celem jest ochrona środowiska naturalnego oraz promowanie zrównoważonego rozwoju w Polsce. Na stronie internetowej PKE można znaleźć informacje o kampaniach, raportach i projektach związanych z energią odnawialną, efektywnością energetyczną oraz ochroną klimatu. Organizacja angażuje się również w edukację ekologiczną i wspiera rozwój energetyki obywatelskiej poprzez liczne inicjatywy lokalne. 

Transition Network – https://transitionnetwork.org/ (EN)

Transition Network to globalny ruch społeczny, który wspiera lokalne społeczności w przechodzeniu na zrównoważony rozwój, w tym na energetykę obywatelską. Strona internetowa oferuje narzędzia, poradniki oraz przykłady dobrych praktyk dla osób i grup zainteresowanych tworzeniem "Miast w tranzycie" (TransitionTowns). Transition Network promuje ideę samowystarczalności energetycznej i mobilizuje społeczności do podejmowania działań na rzecz zrównoważonej przyszłości. 

Repowering London – https://www.repowering.org.uk/ (EN)

Repowering London to organizacja non-profit działająca na rzecz rozwoju energetyki obywatelskiej w Londynie. Na stronie można znaleźć informacje o projektach realizowanych przez organizację, w tym o spółdzielniach energetycznych, które instalują panele fotowoltaiczne na budynkach mieszkalnych i komunalnych. Repowering London wspiera lokalne społeczności w tworzeniu własnych źródeł energii i promuje efektywność energetyczną oraz zrównoważony rozwój. 

ClientEarth – https://www.clientearth.org/ (EN)

ClientEarth to międzynarodowa organizacja prawnicza zajmująca się ochroną środowiska i wspieraniem polityki klimatycznej. Strona internetowa zawiera informacje o działaniach organizacji, w tym o sprawach sądowych i kampaniach na rzecz ochrony klimatu, energii odnawialnej i zrównoważonej gospodarki. ClientEarth angażuje się również w rozwój energetyki obywatelskiej, walcząc o prawa obywateli do czystej energii i wspierając inicjatywy lokalne w całej Europie.

7. Proponowane publikacje polskojęzyczne i angielskojęzyczne

Publikacje polskojęzyczne

Energetyka obywatelska w Polsce – Perspektywy rozwoju (2018), Wojciechowski, K. 

Książka ta jest jedną z nielicznych publikacji w języku polskim, która szczegółowo omawia perspektywy rozwoju energetyki obywatelskiej w Polsce. Autor analizuje kluczowe aspekty prawne, finansowe oraz społeczne, które wpływają na rozwój tego sektora w naszym kraju. Publikacja jest skierowana do osób zainteresowanych tematyką zrównoważonej energii, w tym zarówno do praktyków, jak i do akademików.

Publikacje anglojęzyczne

The TransitionHandbook: From OilDependency to LocalResilience" (2008), Hopkins, R. 

Książka autorstwa Roba Hopkinsa jest jednym z kluczowych tekstów dla ruchu TransitionTowns, który promuje lokalne inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju i samowystarczalności energetycznej. Publikacja opisuje, jak społeczności mogą przejść od zależności od paliw kopalnych do tworzenia lokalnych systemów energetycznych opartych na OZE. Książka jest inspirującym przewodnikiem dla osób zainteresowanych rozwijaniem energetyki obywatelskiej.

Community Energy: A Guide to Community-BasedRenewable Energy Projects (2012), Walker, G. Gordon Walker w swojej książce przedstawia różnorodne aspekty związane z realizacją projektów energetyki obywatelskiej. Autor analizuje przypadki sukcesu z różnych krajów, omawiając zarówno wyzwania, jak i korzyści płynące z takich inicjatyw. Książka jest praktycznym przewodnikiem dla osób i organizacji chcących rozpocząć własne projekty OZE.

Power from the People: How to Organize, Finance, and Launch Local Energy Projects (2012), Adams, G.

Książka ta jest praktycznym poradnikiem, który pokazuje, jak zorganizować i sfinansować lokalne projekty energetyczne. Autor, Greg Pahl, opisuje różne modele finansowania, przykłady dobrych praktyk oraz oferuje wskazówki dotyczące zarządzania projektami OZE. Publikacja jest szczególnie wartościowa dla osób zainteresowanych tworzeniem lokalnych inicjatyw energetycznych.

Prosperous Descent: Crisis as Opportunity in an Age of Limits (2015), Trainer, T. 

Ted Trainer w swojej książce przedstawia wizję społeczeństwa opartego na zdecentralizowanej produkcji energii i samowystarczalności. Autor krytycznie podchodzi do obecnych modeli wzrostu gospodarczego i proponuje alternatywne podejście, w którym lokalne społeczności odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu energią. Książka jest inspirującą lekturą dla osób poszukujących nowych modeli zrównoważonego rozwoju.

OurRenewableFuture: Laying the Path for One HundredPercentClean Energy (2016), Heinberg, R., Fridley, D. Richard Heinberg i David Fridley w tej książce przedstawiają kompleksową analizę przejścia na w pełni odnawialne źródła energii. Autorzy omawiają wyzwania technologiczne, ekonomiczne i społeczne związane z transformacją energetyczną, zwracając szczególną uwagę na rolę lokalnych inicjatyw obywatelskich. Publikacja jest cenna zarówno dla ekspertów, jak i dla osób zaangażowanych w rozwój energetyki obywatelskiej.

The Power of Community: How Cuba Survived Peak Oil (2006), Morgan, P., Murphy, F. 

Książka ta opisuje doświadczenia Kuby po kryzysie naftowym, kiedy kraj musiał przystosować się do życia z ograniczonym dostępem do ropy. Autorzy pokazują, jak Kubańczycy zdołali zbudować samowystarczalne lokalne systemy energetyczne, co może być inspiracją dla innych krajów i społeczności. Książka jest ważnym studium przypadku dla osób zajmujących się energetyką obywatelską.

The Community Resilience Reader: Essential Resources for an Era of Upheaval (2017), Edwards, D.

Książka ta zbiera różnorodne artykuły i eseje na temat budowania odporności społeczności w obliczu globalnych wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne i wyczerpywanie się zasobów naturalnych. Wiele z tych tekstów koncentruje się na roli lokalnej energetyki obywatelskiej jako kluczowego elementu budowania odporności. Publikacja jest skierowana do osób i organizacji zainteresowanych tworzeniem bardziej odpornych społeczności.

Energy Democracy: Advancing Equity in Clean Energy Solutions(2017), Sweeney, S. 

Shalanda Baker i DeniseFairchild w swojej książce omawiają koncepcję "demokracji energetycznej", czyli modelu, w którym obywatele odgrywają kluczową rolę w produkcji i zarządzaniu energią. Książka przedstawia różne modele i przykłady z całego świata, pokazując, jak lokalne społeczności mogą stać się liderami w transformacji energetycznej. Publikacja jest inspirującym przewodnikiem dla ruchów społecznych i organizacji pozarządowych.

Building a Sustainable Economy: A Guide for Governments, Businesses, and Citizens (2019), Mathis, W.

Książka autorstwa Williama Mathisa omawia, jak budować zrównoważoną gospodarkę opartą na odnawialnych źródłach energii. Autor kładzie duży nacisk na rolę energetyki obywatelskiej jako kluczowego elementu zrównoważonego rozwoju. Książka zawiera praktyczne porady dla rządów, przedsiębiorstw i obywateli, jak włączyć energetykę obywatelską do strategii zrównoważonego rozwoju.

Power to the People: How LocalCommunitiesCanOwn, Control and Benefit from Renewable Energy" (2018), Kelly, M. Książka ta przedstawia, jak lokalne społeczności mogą przejąć kontrolę nad produkcją energii i czerpać z niej korzyści. Autor, Malcom Kelly, omawia różne modele spółdzielni energetycznych oraz przykłady z całego świata, które pokazują, jak energetyka obywatelska może przyczynić się do lokalnego rozwoju i zrównoważonej przyszłości. Publikacja jest szczególnie wartościowa dla osób zaangażowanych w rozwój lokalnych inicjatyw energetycznych.

Opracował: Damian Wojciech Dudała