Dlaczego zdecydowaliśmy się na ten projekt?

Specyficznym i bardzo poważnym problemem miejskich organizacji strażniczych, działających zwłaszcza w mniejszych miastach, jest ich słaba pozycja względem lokalnych władz i trudność w formułowaniu niezależnego sądu o przepisach i procedurach. Występuje tu brak równowagi w kompetencjach i strukturach wsparcia. Gdy dla władz samorządowych pracuje cały etatowy aparat urzędniczy (w tym prawnicy) i korporacje samorządowe, a wspiera je zasobny w środki biznes, aktywiści miejscy zwykle dysponują bardzo skromnymi zasobami w postaci swojego czasu wolnego oraz indywidualnymi kompetencjami. Efektem tej nierównowagi sił i zasobów jest nadreprezentacja stanowiska oraz interesów „włodarzy” w publicznym dyskursie o prawie samorządowym i poszczególnych politykach publicznych. Konieczne jest więc wzmocnienie ruchów miejskich w ich funkcjach strażniczych.

Z debaty jaką toczyliśmy przy przygotowaniu postulatów SAMORZĄDNOŚĆ 2.0 wynika potrzeba wsparcia nie tylko dużych i doświadczonych organizacji członkowskich KRM, ale także otwarcia się na dziesiątki, czy setki lokalnych aktywistów i grup nieformalnych, którzy prowadzą działalność strażniczą. Naszą odpowiedzią będzie włączenie ich w działanie zespołów realizujących raport oraz udostępnienie ogólnodostępnej platformy internetowej.

Podobne wnioski wyciągnęliśmy z prowadzonych w 2021 roku dla Kongresu Ruchów Miejskich przez Instytut Spraw Obywatelskich warsztatów strategicznych. Wynika z nich, że KRM ogarnia swym oddziaływaniem jedynie część ruchów miejskich, które mogłyby potencjalnie odnosić korzyści z członkostwa z uczestnictwa w Związku. Poszerzenia wymagają też kompetencje i wiedza lokalnych działaczy.

Uważamy, że najskuteczniejszą metodą budowania kompetencji jest dostarczanie wiedzy w trakcie praktycznej realizacji zadań i poprzez nią. Stąd nasze szkolenia będą ściśle powiązane ze wspólnie realizowanymi działaniami strażniczymi.

Kolejnym wnioskiem z warsztatów strategicznych jest potrzeba zbudowanie relacji i sieci wzajemnego wsparcia pomiędzy różnymi inicjatywami strażniczymi, skąd wynika potrzeba bezpośrednich spotkań i wymiany doświadczeń. Wypracowanie w ich trakcie nawyku sięgania po zasoby wiedzy i doświadczenia zawarte w platformie internetowej oraz po kontakty z aktywistami z innych miast, daje szanse większej skuteczności a także zapewnia projektowi większą trwałość.

Kongres Ruchów Miejskich chce sieciować i wspierać inicjatywy, osoby i organizacje strażnicze, aby wzmocnić ich kompetencje, zintegrować działania i w efekcie wzmocnić cały sektor organizacji strażniczych działających w obszarze polityk miejskich.

Co chcemy zrobić?

Celem jest identyfikacja, integracja i wzmocnienie lokalnych inicjatyw strażniczych oraz stworzenie ogólnopolskiej sieci straży miejskiej samorządności.

Poprzez działanie chcemy zbudować wzajemnie wspierającą się i wspólnie działającą sieć inicjatyw, które pełnią funkcję kontrolną wobec władzy samorządowej i stoją na straży demokracji lokalnej. Projekt przyczyni się do zwiększenia świadomości społecznej w obszarze samorządności oraz zwiększy aktywność obywatelską związaną z kontrolowaniem działań samorządów.

Wsparcie merytoryczne lokalnych liderów organizacji strażniczych przyczyni się do zwiększenia ich kompetencji eksperckiej w działalności strażniczej, a promowanie działań inicjatyw wzmocni ich wpływ na władze samorządowe. Stworzone w toku realizacji zadania narzędzie będzie służyło do monitorowania prawidłowości procesów lokalnych przez każdego obywatela. Stworzy też swoistą bazę wiedzy nie tylko o podejmowanych przez inicjatywy strażnicze działaniach, ale również o poziomie demokracji lokalnej.

Kogo zaprosimy do projektu?

Inicjatywy zaproszone do sieci zostaną wyłonione spośród organizacji członkowskich Kongresu Ruchów Miejskich i innych inicjatyw miejskich o profilu strażniczym lub wśród organizacji i aktywistów, którzy zgłoszą się do KRM w odpowiedzi na prowadzoną kampanię promocyjną.

Kryteria wyboru opierać się będą na doświadczeniu w działaniach strażniczych oraz na istniejących potrzebach. Weźmiemy też pod uwagę kryterium geograficzne, by pokryć oddziaływaniem różne części kraju a także miasta różnej wielkości. Warunkiem przystąpienia do sieci będzie zobowiązanie się do realizacji zadań strażniczych i uczestniczenia w spotkaniach i szkoleniach.

Jak kumulować będziemy wiedzę i doświadczenie?

W ramach projektu stworzony zostanie portal będący interaktywną mapą działań prowadzonych przez miejskie inicjatywy strażnicze.

Na portalu rejestrować będą się mogły organizacje, osoby, inicjatywy, które podejmują działania strażnicze we własnej lokalnej społeczności. W ten sposób powstanie mapa dokumentująca prowadzone i zakończone działania strażnicze, pokazująca skalę realizowanych w Polsce przedsięwzięć o charakterze strażniczym, a także ich autorów i adresatów.

Portal będzie pełnił również funkcję bazy wiedzy zbierając przedstawione w prosty i zrozumiały sposób podstawowe informacje o tym, czym jest samorządność oraz o narzędziach aktywności obywatelskiej w obszarze działań strażniczych. Jednocześnie niezaangażowani dotąd mieszkańcy będą mieli możliwość zapoznania się z podejmowanymi działaniami strażniczymi, skontaktowania się z ich uczestnikami w swojej społeczności – również  po to, aby zgłosić propozycję swojego działania lub też za pomocą FAQ umieszczonego na portalu samemu podjąć taką inicjatywę.

Powstanie więc centrum integracji i gromadzenia doświadczeń miejskich aktywistów (sieciowanie, wymiana doświadczeń, forum + baza wiedzy), ogólnodostępne nie tylko dla aktywistów, ale umożliwiające mieszkańcom włączenie się w działania strażnicze. Zbudowane ono zostanie w oparciu o otwarte oprogramowanie. 

Jak sieciowanie wzmocni lokalne inicjatywy?

Sieć strażników miejskiej samorządności to projekt koalicji inicjatyw, osób, i organizacji, które łączy aktywność polegająca nie tylko na pilnowaniu przestrzegania prawa, lecz stawiających sobie za cel zmianę społeczną w swych lokalnych społecznościach. W ramach projektu aktywiści otrzymają wsparcie w realizacji tych celów.

Działania w poszczególnych miastach przebiegać będą w zróżnicowany sposób wynikający z lokalnej specyfiki. Z uczestnikami projektu przedyskutujemy tematykę, która będzie wspólna dla większości zainteresowanych, na przykład:
a) prezydent – realizacja  postulatów wyborczych, działania prezydenta, budżet, uchwały;
b) rada miasta – sprawdzanie aktywności radnych, monitorowanie procesów legislacyjnych, jak wygląda kontakt z mieszkańcami, jak wyglądają spotkania rady miasta, jak wyglądają posiedzenia komisji…;
c) konsultacje społeczne – jak są prowadzone, jakimi narzędziami, czy dociera się do wszystkich zainteresowanych grup, czy jest specjalna komórka w tym celu powołana, jak wygląda współpraca z NGO, sprawdzanie niezależności mediów.

Każda z inicjatyw założy swój profil na portalu Strażników Miejskiej Samorządności i zarejestruje prowadzony przez siebie proces strażniczy oraz aktualizować będzie w nim status działań. Jednocześnie inicjatywy będą odbiorcami działań szkoleniowych i wymiany doświadczeń.

Od czego zaczniemy?

We wrześniu spotkamy się w Warszawie, by poznać się wzajemnie i porozmawiać o projekcie. Nazwaliśmy to spotkanie kick-off meeting. Na spotkaniu podjęta zostanie dyskusja nad tematyką wspólnej pracy, której efektem będzie raport. Na spotkaniu przedstawione zostaną założenia projektu, harmonogram działań i cele jakie chcemy osiągnąć. Omówione zostaną również potrzeby szkoleniowe inicjatyw i osób, które zweryfikują ostatecznie tematykę szkoleń on-line. Dysponujemy środkami na opłacenie kosztów przyjazdu uczestników oraz by nie głodowali podczas pobytu w stolicy.

Oczywiście nie skończy się na jednym spotkaniu.

W miesięcznych odstępach będziemy spotykali się on-line. Przewidujemy sześć takich spotkań. Będziemy  dzielili się naszymi sukcesami i troskami, ale także wzbogacali swoją wiedzę i dyskutowali nad wskaźnikami, sposobami pozyskiwania informacji, formatem zapisu danych, harmonogramem projektu.

Proponowana tematyka spotkań:
- dziennikarstwo śledcze (metody i doświadczenia);
- rejestry i bazy danych prowadzone przez samorządy i o samorządach;
- dostęp do informacji, przepisy i ich obchodzenie -- triki stosowane przez urzędy;
- slapp'y czyli nękanie pozwami sądowymi aktywistów strażniczych.
Spotkania będą otwarte dla każdego, kto prowadzi lub chce rozpocząć aktywność strażniczą, nie tylko dla zespołów sieci.

Czy coś zostanie po naszej pracy?

Pozostaną relacje, a może i przyjaźnie, zostanie portal z bazą wiedzy i aktywnym forum wymiany doświadczeń, ale chcemy stworzyć jeszcze coś… Raport o stanie samorządności w Polsce. Na podstawie działań zespołów w sieci oraz działań projektowych zostanie przygotowany raport, którego celem będzie zebranie najważniejszych działań strażniczych podjętych przez grupy oraz innych strażników zarejestrowanych na portalu Strażników Miejskiej Samorządności. Część ogólna dotyczyć będzie problemów demokracji lokalnej i wykorzysta dorobek KRM wypracowany w ramach projektu Samorządność 2.0. Raport zostanie zaprezentowany podczas wydarzenia towarzyszącego IX Kongresowi Ruchów Miejskich.

Premierze raportu będzie towarzyszył briefing prasowy oraz panel merytoryczny. Podczas briefingu zaprezentujemy najważniejsze z punktu widzenia stanu samorządności oraz działań organizacji strażniczych wnioski płynące z raportu. Panel merytoryczny poświęcony będzie zagadnieniom związanym z prowadzeniem działań strażniczych oraz środowiska społecznego i politycznego, w którym działają organizacje i osoby strażnicze.

Na premierę zostaną zaproszeni przedstawiciele środowisk strażniczych, organizacji pozarządowych zajmujących się aktywnością sektorową i badaniem kondycji sektora pozarządowego, organizacje działające w obszarze miejskim (także niezajmujące się działalnością strażniczą), przedstawiciele mediów lokalnych i branżowych, przedstawiciele środowisk naukowych związanych z tematem, decydenci. Panel będzie również streamowany, co zwiększy możliwość udziału osób, które nie będą w stanie przybyć na miejsce.

Wielki finał

W czerwcu 2025 w przeddzień IX Kongresu Ruchów Miejskich odbędzie się finalne spotkanie strażników samorządności. Dodatkowy dzień w ramach cyklicznego wydarzenia ruchów miejskich służyć będzie integracji i wymianie doświadczeń organizacji strażniczych działających w sieci oraz rozmowie o dalszych działaniach i planowaniu współpracy. Ważnym aspektem spotkania będzie docenienie środowisk zaangażowanych w działania strażnicze oraz zachęcenie ich do aktywizacji innych organizacji i osób do podobnych działań w swoich środowiskach lokalnych.

Projekt Straż Miejskiej Samorządności realizowany dzięki dotacji z Narodowego Instytutu Wolności w programie PROO 3 jest próbą wyjścia KRM poza dotychczasowe środowisko organizacji członkowskich, próbą otwarcia się na grupy bliskie nam ideowo lecz działające w osamotnieniu, często borykające się z brakiem zrozumienia i skazane jedynie na swe niewielkie wolontaryjne zasoby. 

Wierzymy, że możemy pomóc im w ich zmaganiach z miejską urzędniczą machiną, dać im poczucie wspólnoty i trochę niezbędnej wiedzy.

Trzymajmy kciuki, by projekt pomógł zbudować kolejny silny filar miejskiej aktywności.

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Projekt jest finansowany  ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich PROO na lata 2018-2030