Pakt zawiązali burmistrzowie/prezydenci europejskich miast – stolic państw Grupy Wyszechradzkiej: Bratysławy (Matúš Vallo), Budapesztu (Gergely Karácsony), Pragi (Zdeněk Hřib) i Warszawy (Rafał Trzaskowski), reprezentujący różne polityczne środowiska i światopoglądy. Ogłoszenie powstania Paktu miało miejsce w Budapeszcie na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim, założonym przez George’a Sorosa, później z Budapesztu eksmitowanym przez rząd Orbana. W zamierzeniu jego inicjatorów Pakt ma być alternatywną wizją współpracy Grupy Wyszehradzkiej, promującą progresywne, inkluzywne wartości demokratyczne i proeuropejskie, w opozycji do nacjonalistycznego, prawicowego populizmu. Istotnym celem jest też przeciwdziałanie centralizacji ograniczającej autonomię miast i podporządkowującej je w coraz wyższym stopniu władzy centralnej. Jak wiadomo w toku jest inicjatywa mająca na celu przekonanie Komisji Europejskiej by miasta mogły środki unijne otrzymywać bezpośrednio, bez zależności od arbitralnej decyzji lokalnej administracji rządowej. W centrum uwagi sygnatariuszy jest przeciwdziałanie na poziomie miejskim katastrofie klimatycznej, dekarbonizacja, ochrona środowiska a także zmniejszanie nierówności społecznych.

Pakt Wolnych Miast

• Szanując nasze więzi historyczne i wspólne dziedzictwo kulturowe;
• Biorąc pod uwagę regionalną rolę naszych miast w stymulowaniu innowacji, wzrostu gospodarczego i dobrobytu;
• Czerpiąc ze wspólnej historii represji komunistycznych, ruchów prodemokratycznych, 30 lat transformacji społecznej i gospodarczej oraz 15 lat członkostwa w UE;
• Stanowczo trwając przy wartościach – godności ludzkiej, demokracji, wolności, równości, praworządności i praw człowieka zapisanych w traktatach UE;
• Potwierdzając potrzebę ochrony jednostki, mniejszości społecznych, etnicznych lub innych mniejszości przed dyskryminacją, zgodnie z zapisami Karty praw podstawowych Unii Europejskiej;
• Uznając wyzwania, przed którymi stoją nasze miasta zwłaszcza: kryzys klimatyczny, nierówności, kryzys mieszkaniowy, starzenie się społeczeństwa, rozwarstwienie społeczne i trybalizm polityczny;
• Uznając znaczenie zasady pomocniczości i samorządności jako gwarancji osiągnięcia celów przez społeczności lokalne;
• Zachęcając i wspierając lokalne organizacje i zaangażowanie obywatelskie;
• Uznając wartość dodaną jaką dla naszych miast i ich mieszkańców stanowi współpraca międzynarodowa, a w szczególności wartość jaką stanowią sieci miast;

 My, burmistrzowie Bratysławy, Budapesztu, Pragi i Warszawy, zobowiązujemy się do:

• Ochrony i promowania wspólnych wartości – wolności, godności ludzkiej, demokracji, równości, praworządności, sprawiedliwości społecznej, tolerancji i różnorodności kulturowej;
• Dzielenia się najlepszymi praktykami w zakresie inteligentnego, opartego na dowodach i świadomego społecznie zarządzania miastem, szczególnie w obszarach zrównoważonego planowania przestrzennego, ochrony klimatu, integracji społecznej, mieszkalnictwa, transportu, agendy cyfrowej lub w innych obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;
• Koordynacji wysiłków na rzecz propagowania rozwiązań dostosowanych do potrzeb miast w ramach polityk UE w szczególności w obszarach: polityki spójności, europejskiej polityki zatrudnienia, ochrony środowiska, klimatu, energii, transportu i polityki gospodarczej, a także w ramach procesu legislacyjnego europejskiego filaru praw socjalnych;
• Wzajemnego wspierania i podejmowania wspólnych działań w rozmowach z instytucjami, agencjami i decydentami UE na rzecz przyszłych programów miejskich zapewniających bardziej bezpośrednie finansowanie miastom europejskim;
• Będąc w swoich pracach otwarci na współpracę z innymi miastami i partnerami, podzielającymi nasze wartości i pracującymi nad osiągnięciem tożsamych celów politycznych.

Budapeszt, 16 grudnia 2019

Pakt się rozszerza

Przy okazji konferencji w Budapeszcie 16 września br. inaugurującej Forum Budowy Zrównoważonych Demokracji, odbył się Szczyt Burmistrzów Paktu Wolnych Miast podczas którego 20 kolejnych miast przystąpiło do Paktu…, zobowiązując się do budowy „zrównoważonych demokracji.” Kolejnymi uczestnikami sieci są: Amsterdam, Barcelona, Florencja, Frankfurt, Gdańsk, Lublana, Londyn, Los Angeles, Mannheim, Paryż, Podgorica, Rijeka, Stuttgart, Taipei, Taoyuan, Tirana, Ulm, Neu-Ulm, Zagrzeb i Wiedeń.

Sygnatariusze Paktu przyjęli dotąd szereg dokumentów dotyczących spraw dla miast najważniejszych. Najnowsze, z 15 lutego br. dotyczy krajowych planów odbudowy. Wcześniej, w grudniu ub.r. powstał List samorządowców polskich i węgierskich ws unijnego veta. W październiku ’20 został ogłoszony List otwarty miast w sprawie skutków pandemii COVID-19. W sierpniu zaś – Stanowisko wobec zdarzeń na Białorusi. Było też przywołane już wystąpienie w sprawie bezpośredniego finansowania miast.

Można się zastanawiać i spierać, co to w ogóle znaczy „wolne miasto”. I trudno nie dociekać, czy wszyscy prominentni sygnatariusze Paktu w swojej własnej wewnętrznej polityce wobec społeczeństwa obywatelskiego w swoich miastach, wobec środowiska, w kwestii nierówności społecznych itd. stosują się do zapisanych w Pakcie wzniosłych haseł...? Wiemy z naszych krajowych doświadczeń, że nie zawsze i że są o to toczone lokalne wojny. Ale to nie przekreśla znaczenia Paktu, choć wszystko dopiero przed nim.

Jeśli prawdą jest, że reakcyjny, agresywny nacjonalizm mający często na światopoglądowym zapleczu religijny fanatyzm, ignorujący prawa człowieka i obywatela oraz demokratyczne standardy zastępowane prostym zamordyzmem stają coraz aktywniejsze i groźne, to miasta całego świata mogą być przed nim zaporą, na początek miasta metropolitalne. Jak wiadomo nawet w krajach rządzonych od lat mniej lub bardziej autorytarnie (w tym Turcja, Węgry) wielkie miasta, jeśli mają takie szanse, wybierają liderów reprezentujących liberalne światopoglądy polityczne, progresywne i demokratyczne.

W moim przekonaniu wynika to z „natury” miasta, zwłaszcza miasta europejskiego. Powstało ono i nadal funkcjonuje jako przestrzeń wymiany i spotkania, co wymaga wolności, otwartości, tolerancji, nastawienia progresywnego bez którego innowacje technologiczne i społeczne, warunkujące rozwój, nie mogłyby zaistnieć. W sytuacji wiszącej katastrofy klimatycznej i rosnących napięć wewnętrznych i zewnętrznych, miasta niosą potencjał energii sprzeciwu wobec wszelkich zamordyzmów, fanatyzmów, ksenofobii, nacjonalizmu i innej ciemnoty wstecznej...

Życzenia powodzenia dla Paktu Wolnych Miast.